Τα τελευταία χρόνια η τέχνη στις διάφορες μορφές της, από το θέατρο και τον κινηματογράφο έως τη λογοτεχνία και τη γλυπτική, έχει υιοθετηθεί διεθνώς σε εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο την ανάπτυξη ανθρωπίνου δυναμικού. Το φαινόμενο αυτό είναι περισσότερο διαδεδομένο στο εξωτερικό όπου πολυεθνικές, Fortune-500 αλλά και μικρότερες εταιρείες επιλέγουν εκπαιδευτικά σεμινάρια τα οποία προσεγγίζουν την εκπαίδευση υπό το πρίσμα της τέχνης. Τα σεμινάρια αυτά, απευθυνόμενα σε στελέχη αλλά και νέους ηγέτες,στοχεύουν στην ανάπτυξη ικανοτήτων, όπως αυτές της επικοινωνίας, της κριτικής σκέψης, της συνεργασίας, της διαχείρισης συγκρούσεων και αλλαγής.
Γιατί οι παραδοσιακές μορφές εκπαίδευσης είναι πλέον ανεπαρκείς;
Με την έξαρση της παγκοσμιοποίησης, την ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη και την ολοένα αυξανόμενη πληροφορία η οικονομία λειτουργεί όλο και περισσότερο σε ένα ασταθές και πολύπλοκο περιβάλλον. Επιπλέον, οι συντομότεροι κύκλοι ζωής στα προϊόντα μεταφέρουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από τα προϊοντικά χαρακτηριστικά στην αντιλαμβανόμενη υπηρεσία, η οποία καθορίζεται πλέον από το ανθρώπινο δυναμικό.
Συνεπώς στον 21ο αιώνα οι παραδοσιακές μορφές μάθησης, όπως για παράδειγμα η σχέση αιτίας – αποτελέσματος, αποδεικνύονται ανεπαρκείς δημιουργώντας συχνά πολυπλοκότητα και σύγχυση στους εκπαιδευόμενους. Η πεποίθηση πως η γλώσσα είναι ο επικρατέστερος τρόπος επικοινωνίας οδηγεί στη δημιουργία αυστηρών ορισμών και μονοδιάστατων εξηγήσεων. Έτσι η εκπαίδευση στην παραδοσιακή της μορφή τείνει να ομαδοποιεί τις έννοιες και να τους προσδίδει ετικέτες.
Γιατί είναι αναγκαία η τέχνη στην εκπαίδευση;
Εξετάζοντας μόνο μία διάσταση τείνουμε να αντιλαμβανόμαστε μονάχα την επιφάνεια των πραγμάτων. Η πραγματικότητα όμως δεν είναι ούτε μονοδιάστατη ούτε απλή. Η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη και χαοτική. Το ενδιαφέρον στοιχείο με τους μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας είναι ότι επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες και έτσι ωθούμαστε στο να τους κατανοήσουμε βαθύτερα.
Σήμερα οι εταιρείες καλούνται να είναι εφευρετικές, καινοτόμες και ευέλικτες ώστε να ανταποκρίνονται γρήγορα στις μη προβλέψιμες αλλαγές, αλλά και να δημιουργούν και να διατηρούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν πως τα απαραίτητα χαρακτηριστικά ενός επιτυχημένου ηγέτη περιλαμβάνουν ικανότητες έμπνευσης, φαντασίας, εφευρετικότητας, αυτοσχεδιασμού, συνεργασίας, αυθορμητισμού, ευελιξίας και παρουσίασης. Όλες αυτές οι έννοιες συνοψίζονται συχνά σε μια λέξη: δημιουργικότητα! Και έτσι εταιρείες ανά τον κόσμο προσπαθούν όχι μόνο να προσλάβουν αλλά και να χτίσουν δημιουργικά στελέχη.
Για να πετύχουν αυτόν τον σκοπό προτιμούν θεατρικές και καλλιτεχνικές τεχνικές. Γιατί; Διότι η έκφραση μέσα από την τέχνη είναι μια βαθιά συναισθηματική διαδικασία. Ακόμη και όταν ο καλλιτέχνης σκέφτεται λογικά, διατηρεί πάντα το συναισθηματικό του υπόβαθρο, ανακαλώντας εικόνες και σύμβολα και εκφράζοντας συναισθήματα που συχνά προέρχονται από το υποσυνείδητό του. Μέσα από αυτή τη διαδικασία συνδέεται ξανά με τον εαυτό του, νιώθει έμπνευση και δημιουργικότητα. Οι Lawrence & Butterwick αναφέρουν πως καμιά φορά οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να συνειδητοποιήσουμε και να περιγράψουμε συγκεκριμένες εμπειρίες. Αντίθετα, μέσα απ’ την γλώσσα του σώματος, μέσα από ανακληθείσες εικόνες και συμβολισμούς, μπορούμε να αναδύουμε πληροφορίες εκφράζοντας αντιλήψεις που δεν είχαμε ποτέ διανοηθεί έως τώρα. Τεχνικές όπως το θεατρικό παιχνίδι και το ψυχόδραμα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές σε τέτοιες περιπτώσεις. Επομένως μέσα από την τέχνη επιτυγχάνεται όχι μόνο ουσιαστική μάθηση αλλά και βαθύτερη σύνδεση με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Καλή η θεωρία… είναι όμως αυτές οι τεχνικές πρακτικά αποτελεσματικές;
Eσείς έχετε συμμετάσχει σε βιωματικά σεμινάρια με καλλιτεχνικές δράσεις; Ποια ήταν η εμπειρία σας;
