Από τον Jack Kornfield (απόσπασμα από το βιβλίο «Η Σοφή Καρδιά»)
Καθώς παρατηρούμε τις σκέψεις μας και εξετάζουμε όσα ξέρουμε και όσα πιστεύουμε, αντιλαμβανόμαστε ότι ενώ η σκέψη, ο προγραμματισμός και η απομνημόνευση είναι αναγκαίες λειτουργίες για τη ζωή μας, εν τούτοις είναι πιο προσωρινές από όσο παραδεχόμαστε. Οι σκέψεις μας είναι πάντα πιο εφήμερες και μονόπλευρες από ότι θα περιμέναμε να είναι. Συνήθως απλά τις πιστεύουμε, όποιες και αν είναι. Αλλά η αμφισβήτηση των σκέψεών μας βρίσκεται στο επίκεντρο της πρακτικής της ενσυνειδητότητας [mindfulness]. Είναι η κάθε σκέψη μας πραγματική και αδιάσειστα αληθινή και βέβαιη; Όπως ο συγγραφέας Richard Haight παρατήρησε, «ο Αρχηγός Roman Nose της φυλής Cheyenne και ο λαός του, πίστευαν ότι ήταν αθάνατος – και αυτός, και αυτοί, επιβεβαιώνονταν κάθε μέρα της ζωής τους εκτός από μία μέρα (τη μέρα που πέθανε)».
Όταν πιστεύουμε τις δικές μας σκέψεις και απόψεις γινόμαστε φονταμενταλιστές. Μπορεί να υπάρχουν φονταμενταλιστές βουδιστές, φονταμενταλιστές επιστήμονες, φονταμενταλιστές ψυχολόγοι. Αλλά όσο κι εάν είμαστε απόλυτοι και εμμένουμε στην άποψή μας, υπάρχουν πάντα άλλες διαφορετικές απόψεις γύρω μας. Στις προσωπικές μας σχέσεις, αυτό είναι πολύ εύκολο να το παρατηρήσουμε. Μια σχέση ωριμάζει όταν ο κάθε σύντροφος εξετάζει την πιθανότητα ο
άλλος να μπορεί να είναι σωστός (αν και μπορεί να μην το πιστεύει πάντοτε).
Οι περισσότερες καταστάσεις που μας ταλαιπωρούν ψυχικά, επηρεάζονται από το κατά πόσο προσκολλημένοι είμαστε στις πεποιθήσεις, στις σκέψεις και στις αντιλήψεις μας. Στο μοναστήρι ο Ajahn Chah συνήθιζε να χαμογελάει και να ρωτάει “Είναι αλήθεια αυτό;” Ήθελε να μάθουμε να μην κολλάμε στις σκέψεις μας. Στην εκπαίδευση του βουδισμού … η σκέψη αποδομείται, ολόκληρο το κατασκεύασμα των σκέψεων ξεγυμνώνεται κομμάτι-κομμάτι.
Οι Σούφι (Ισλάμ) αποτυπώνουν την υποκειμενικότητα της σκέψης μας με μια ιστορία από τον Mullah Nasrudin (Ναστραντίν Χότζας, κεντρικός ήρωας μύθων). Ένας βασιλιάς, απογοητευμένος από την ανεντιμότητα των υπηκόων του, αποφάσισε να τους αναγκάσει να πουν την αλήθεια. Όταν οι πόρτες της πόλεως άνοιξαν ένα πρωί, είχαν στηθεί κρεμάλες μπροστά τους. Η βασιλική φρουρά ανακοίνωσε: «Όποιος μπαίνει στην πόλη πρέπει πρώτα να απαντήσει στην ερώτηση που θα του κάνει ο αρχηγός της φρουράς». Ο Χότζας έκανε ένα βήμα μπροστά. Ο αρχηγός μίλησε: “Πού πας; Πες την αλήθεια … αλλιώς θα κρεμαστείς.» «Πάω», είπε ο Χότζας, «να κρεμαστώ σε εκείνη την κρεμάλα». «Δεν σε πιστεύω» απάντησε ο φρουρός. Ο Χότζας απάντησε ήρεμα: “Πολύ καλά. Αν έχω πει ψέμα, κρεμάστε με!” “Αλλά αυτό θα το έκανε αλήθεια!” Είπε ο μπερδεμένος φρουρός. “Ακριβώς”, δήλωσε ο Χότζας, “την δική σου αλήθεια”.
Όταν είμαστε προβληματισμένοι με τις σκέψεις μας … η ψυχολογία μας λέει να ρωτήσουμε «Είναι πραγματικά αλήθεια αυτό που σκέφτομαι;» Αν ακούσουμε την καρδιά μας, θα δούμε πως συχνά ταλαιπωρούμαστε από σκέψεις και πεποιθήσεις που μπορεί να μην είναι καν αληθινές. Ο Ajahn Chah είπε: “Έχετε τόσες πολλές θέσεις και απόψεις, για το τί είναι καλό και κακό, σωστό και λάθος, για το πώς πρέπει να είναι τα πράγματα. Γίνεστε ένα με τις σκέψεις αυτές και υποφέρετε τόσο πολύ. Ξέρετε, είναι μόνο απόψεις και τίποτε άλλο.”
Μέσα στη γαλήνη του διαλογισμού βλέπουμε την έλλειψη ρεαλισμού της σκέψης. Μαθαίνουμε να παρατηρούμε πώς εμφανίζονται οι λέξεις και οι εικόνες που στη συνέχεια εξαφανίζονται, χωρίς να αφήνουν κανένα ίχνος. Η διαδοχή των εικόνων και των συνειρμών – συχνά αποκαλούμενες νοητική φλυαρία, δημιουργεί τείχη από σκέψεις. Αλλά αυτά τα τείχη, αυτές οι ιδέες και τα σχέδια αιωρούνται για λίγο και μετά εξαφανίζονται, όπως οι φυσαλίδες σε ένα ποτήρι σόδα. Μπορούμε να μείνουμε τόσο σιωπηλοί που να αισθανθούμε πραγμα
Αλλά, αν οι σκέψεις είναι κενές, σε τι μπορούμε να βασιστούμε; Πού είναι το καταφύγιο μας; Εδώ είναι ο τρόπος με τον οποίο ο ινδός σοφός Nisargadatta απάντησε στην ερώτηση αυτή: “Το μυαλό δημιουργεί την άβυσσο, η καρδιά τη διασχίζει”.
Ο σκεπτόμενος νους κατασκευάζει αντιλήψεις για το τί είναι σωστό και λάθος, καλό και κακό, το εγώ και οι άλλοι. Αυτές είναι η άβυσσος. Όταν αφήνουμε τις σκέψεις να έρχονται και να φεύγουν χωρίς να μένουμε προσκολλημένοι, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σκέψη, αλλά στηριζόμαστε στην καρδιά. Γινόμαστε πιο ανοιχτοί και θαρραλέοι. Υπάρχει μια αθωότητα στην καρδιά. Είμαστε πνευματικά όντα. Και διαθέτουμε μια έμφυτη σοφία. Κουβαλάμε παράδοση χρόνων. Στηριζόμενοι στην καρδιά, ζούμε σε αρμονία με την αναπνοή μας, το σώμα μας. Στηριζόμενοι στην καρδιά, μεγαλώνουμε τα αποθέματα της υπομονής μας. Δεν χρειάζεται να το σκεφτόμαστε. Η ζωή ξετυλίγεται γύρω μας. Όπως έλεγε ο Ινδός δάσκαλος Charon Singh, «Όταν έρθει η ώρα του, ακόμη και το χορτάρι γίνεται γάλα» (φροντίζουν οι αγελάδες γι’ αυτό).
Φυσικά, οι ιστορίες έχουν αξία. Ως δάσκαλος και storyteller έχω μάθει να σέβομαι τη δύναμη που ξυπνούν οι αναμνήσεις. Αλλά ακόμη και αυτές οι ιστορίες είναι σαν τα δάχτυλα που δείχνουν το φεγγάρι. Στην καλύτερη περίπτωση, αντικαθιστούν μια πολιτισμική αφήγηση που παραπλανά ή μια ιστορία που μας οδηγεί σε παρεξήγηση με μια ιστορία συμπόνιας. Μας αγγίζουν και μας οδηγούν πίσω στο μυστήριο εδώ και τώρα.
Στις ατομικές συνεντεύξεις διαλογισμού που κάνω, προσπαθώ να βοηθήσω τους ανθρώπους να οδηγηθούν κάτω από το επίπεδο της προσωπικής τους ιστορίας και να δουν την ομορφιά που λάμπει γύρω τους. Ο ψυχολόγος Λεν Μπεργκαντίνο γράφει για τις απογοητευτικές συνεδρίες θεραπείας που είχε με έναν ασθενή ο οποίος ήταν αποξενωμένος, αποσπασμένος και με στόχο να ευχαριστήσει. “Η αίσθηση που είχα μια συγκεκριμένη μέρα ήταν ότι απλά δεν ήθελα να του πω «λέξη» για οτιδήποτε. Έτσι, προς έκπληξή του, έβγαλα το μαντολίνο μου και με τον πιο τρυφερό, ώριμο, όμορφο τρόπο που θα μπορούσα, έπαιξα το “Γύρνα πίσω στο Σορέντο”. Ξέσπασε σε κλάματα και έκλαιγε για τα υπόλοιπα σαράντα λεπτά της συνεδρίας, λέγοντας μόνο, “Δρ. Bergantino, σίγουρα σήμερα τα αξίζετε τα λεφτά σας!» Σκέφτηκα,” Και να σκεφτείς, ότι σπατάλησα όλα αυτά τα χρόνια μιλώντας σε ανθρώπους». Όταν πέσουμε κάτω από το επίπεδο των ιστοριών, η καρδιά μας ακτινοβολεί.
————————————————————————————————————————————————————————————————
Ο Jack Kornfield διδάσκει παγκοσμίως το διαλογισμό από το 1974 και είναι ένας από τους πρωτοπόρους που δίδαξαν τον διαλογισμό στη Δύση. Κατέχει PhD στην κλινική ψυχολογία, και είναι πατέρας, σύζυγος και ακτιβιστής. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες.
