Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθώ με το πώς η μεικτή (blended) ή υβριδική (hybrid) μάθηση ανταποκρίνεται στις ανάγκες των σύγχρονων μαθητών ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετεί τους στόχους της επιχείρησης. Αν και οι όροι blended και hybrid διαφοροποιούνται ελαφρά εμείς θα μιλήσουμε για τη μεικτή (blended ) μάθηση και ότι πούμε θα ισχύει και για την υβριδική (hybrid). Θα συζητήσουμε λοιπόν πότε, πού και πώς μπορείτε να εφαρμόσετε τη μεικτή (blended) μάθηση. Ενώ θα εξετάσουμε πώς μπορείτε να προετοιμάσετε την επιχείρησή σας για να μετακινηθεί από τα αυτοτελή προγράμματα, όπως για παράδειγμα είναι τα online μαθήματα ή οι παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας σε μια μεικτή (blended) προσέγγιση μάθησης.
Τι αλλάζει;
Καθώς θα προχωράτε στην ανάγνωση του άρθρου, ενδέχεται να συνειδητοποιήσετε ότι η εφαρμογή της μεικτής μάθησης (blended learning) δεν είναι μια τόσο απλή υπόθεση. Όταν αρχίσετε να σχεδιάζετε μια νέα blended εκστρατεία μάθησης, θα πρέπει να γνωρίζετε τρία πράγματα.
- H blended learning μάθηση είναι κάτι παραπάνω από τη μετατροπή του υπάρχοντος περιεχομένου χρησιμοποιώντας διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Απαιτεί μια στρατηγική προσέγγιση. Απαιτεί εκπαιδευτικό σχεδιασμό και εφαρμογή, και μια πιο λεπτομερή εστίαση από ότι τα προγράμματα που χρησιμοποιούν την παραδοσιακή προσέγγιση.
- Tα μαθησιακά αποτελέσματα που προκύπτουν από τη μεικτή μάθηση (blended learning) συχνά δεν γίνονται αντιληπτά αμέσως. Ανάλογα με την εκπαιδευτική πολυπλοκότητα του σχεδιασμού σας, ένα blended πρόγραμμα μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες πριν ολοκληρωθεί επίσημα. Επιπλέον, οι εκπαιδευόμενοι ενδέχεται να μην ολοκληρώσουν την καμπάνια ταυτόχρονα. Έτσι χάνετε την ευκαιρία, για παράδειγμα, να απονέμετε πιστοποιητικά ολοκλήρωσης όπως στο τέλος ενός διήμερου προγράμματος στην τάξη. Αυτό αλλάζει το μοντέλο του τρόπου παράδοσης του μαθήματος.
- H εφαρμογή μεικτής μάθησης (blended learning) ίσως είναι δαπανηρή, ειδικά στην αρχή γιατί είναι κάτι καινούργιο για τον οργανισμό σας. Αυτό συμβαίνει γιατί πρέπει να γίνουν επενδύσεις σε εργαλεία συγγραφής (authoring tools), τεχνολογίες παράδοσης (delivery platforms) και συστήματα διαχείρισης μάθησης (LMS). Επιπλέον, η ομάδα υλοποίησης του εκπαιδευτικού προγράμματος πρέπει να εκπαιδευτεί σχετικά με τον τρόπο αποτελεσματικής ανάπτυξης αυτών των τεχνολογιών, ενώ μπορεί να χρειαστεί να αναζητήσετε και ειδικούς εκτός της επιχείρησή σας. Τέλος, άδειες λογισμικού πρέπει να διατηρούνται σε συνεχή βάση και ανθρώπινοι πόροι πρέπει να αφιερώνονται στη παρακολούθηση της προόδου των μαθητών.
‘Οπως γίνεται σαφές, η blended μάθηση είναι αρκετά πιο περίπλοκη στο σχεδιασμό, χρειάζεται περισσότερο χρόνο για την ανάπτυξη της και μπορεί να είναι πολύ πιο ακριβή από την μάθηση με τον παραδοσιακό τρόπο.
Εάν όλα αυτά είναι αλήθεια, γιατί να μπείτε στο κόπο να δοκιμάσετε τη μεικτή μάθηση (blended μάθηση);
Γιατί μεικτή μάθηση;
Θα ισχυριστώ ότι επιλέγουμε πολύ συχνά το είδος της ανάμεικτης μάθησης, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, όταν εξερευνούμε ένα νέο πεδίο που μας αρέσει και το προσεγγίζουμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Για σκεφτείτε το, ποτέ -εκτός κι αν αναγκαστούμε- δεν μαθαίνουμε μονόπλευρα. Αν διαβάσουμε ένα εκπαιδευτικό βιβλίο και έχουμε μια απορία, ρωτάμε έναν συνομήλικο ή έναν εκπαιδευτή. Αν παρακολουθήσουμε μια διάλεξη, κρατάμε σημειώσεις και τις κοιτάμε αργότερα. Στη σύγχρονη εποχή της πληροφορίας οι περισσότεροι είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε τα κινητά μας όταν θέλουμε να πάρουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά κάτι.
Εν ολίγοις, συνδυάζουμε διαφορετικούς πόρους μέχρι να ανακαλύψουμε αυτό που θέλουμε να μάθουμε.
Είναι προφανές ότι ως είδος η μεικτή μάθηση ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες του σημερινού μαθησιακού περιβάλλοντος.
Μεικτή μάθηση στο σημερινό μαθησιακό περιβάλλον
Πριν από είκοσι χρόνια, το μαθησιακό περιβάλλον δεν ήταν μια φράση που χρησιμοποιούταν συχνά στην εταιρική κατάρτιση. Αυτό συνέβαινε επειδή σχεδόν όλη η εκπαίδευση ολοκληρωνόταν με όλες τις τυπικότητές της στο παραδοσιακό περιβάλλον της τάξης. Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά και το μαθησιακό περιβάλλον επηρεάζει σημαντικά το σχεδιασμό της μάθησης.
Το μαθησιακό περιβάλλον ορίζεται ως μια προσεκτικά επιμελημένη συλλογή υλικών και δραστηριοτήτων που έχουν στόχο την υποστήριξη της ανάπτυξης μιας βάσης γνώσεων ή ενός συνόλου δεξιοτήτων. Αυτή η επιμελημένη συλλογή μπορεί να διατεθεί με διάφορους τρόπους – από απαντήσεις ερωτήσεων μέσω email και προτάσεις ιστοσελίδων διαθέσιμων σε όποιον τις χρειάζεται μέχρι και χρήση ενός δυναμικού διαδικτυακού χώρου που επιτρέπει τη κοινή χρήση περιεχομένου και την εσωτερική επικοινωνία. Με άλλα λόγια, μέρος του μαθησιακού περιβάλλοντος εκτός της παραδοσιακής αίθουσας αποτελούν μια σειρά από εργαλεία ασύγχρονων και σύγχρονων τεχνολογιών επιμόρφωσης.
Ασύγχρονη μάθηση
Η ασύγχρονη μάθηση όταν δεν συνδυάζεται με κάποιο άλλο είδος μάθησης είναι η μάθηση που δεν έχει άμεση αλληλεπίδραση με έναν εκπαιδευτή. Συνήθως, αν κάποιος ακούει μια ηχογραφημένη διάλεξη και έχει μια ερώτηση, η ερώτηση αυτή παραμένει αναπάντητη. Ή εάν για παράδειγμα κάποιος συμμετέχει σε ένα σεμινάριο αυτοδιδασκαλίας και δεν μπορεί αν συνεχίσει (είτε διδακτικά είτε τεχνολογικά), η μάθηση υποβαθμίζεται σε δεύτερη μοίρα ως κάτι σε αναμονή που είναι πάντα έτοιμο και περιμένει, σε αντίθεση με την πραγματική εκπαίδευση που απαιτεί να την ολοκληρώσεις. Αυτή η τακτική αφήνει τους εκπαιδευόμενους με τη λαχτάρα για αλληλεπίδραση και υποστήριξη που παρέχεται σε μια φυσική τάξη
Σύγχρονη μάθηση
Η σύγχρονη μάθηση αποτελεί την μάθηση που διεξάγεται όταν ο εκπαιδευτής και ο εκπαιδευόμενος βρίσκονται στον ίδιο χρόνο σε μια εικονική ή πραγματική αίθουσα. Βαθμιαία έχει αναπτυχθεί στην εκπαίδευση μια κουλτούρα που μειώνει τον χρόνο που έρχονται οι άνθρωποι σε αλληλεπίδραση (face to face). Ακόμα και όταν πετυχαίνουμε αυτή την επαφή που χαρίζει η αλληλεπίδραση είναι συνήθως για τέσσερις, έξι ή οκτώ ώρες. Πλέον, στην εποχή της πανδημίας ο χρόνος έχει μειωθεί στα 90 με 120 λεπτά εικονικής παρουσίας ενώ όταν πετυχαίνουμε την συνεύρεση, η εμπειρία στη τάξη καταλήγει πολλές φορές υπερφορτωμένη με πληθώρα πληροφοριών (συχνά περισσότερες από ό,τι πραγματικά οι εκπαιδευόμενοι έχουν ανάγκη) και δαπανηρή από άποψη χρόνου, χρήματος και πόρων.
Θεωρητικά, η δημιουργία ενός μείγματος λύνει αυτά τα προβλήματα.
Η συνδυασμένη μάθηση μας επιτρέπει να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα της ασύγχρονης μάθησης και παράλληλα να έχουμε ζωντανή αλληλεπίδραση, μέσω παραδοσιακής τάξης, σύγχρονης τάξης ή ακόμη και τηλεφώνου. Η αλληλεπίδραση γίνεται έτσι πιο αποτελεσματική, γιατί ο χρόνος της χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για εξερεύνηση και μάθηση υψηλότερου επιπέδου αντί για την απλή μετάδοση «πληροφορίων».
Το μαθησιακό περιβάλλον ορίζεται ως μια προσεκτικά επιμελημένη συλλογή υλικών και δραστηριοτήτων που έχουν στόχο την υποστήριξη της ανάπτυξης μιας βάσης γνώσεων ή ενός συνόλου δεξιοτήτων
Η μεικτή μάθηση επιτρέπει να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα της ασύγχρονης μάθησης, ενώ παράλληλα κάνουμε ζωντανή αλληλεπίδραση, μέσω παραδοσιακής τάξης, σύγχρονης εικονικής τάξης ή ακόμη και τηλεφώνου
Η δημιουργία ενός μείγματος μεθόδων (blended learning) λύνει αυτά τα προβλήματα
Λόγοι επιλογής της μεικτής μάθησης
Στο βιβλίο του The Handbook of Blended Learning (Bonk and Graham, 2006, σελ. 8), ο Τσαρλς Γκράχαμ προσδιορίζει τρεις βασικούς λόγους για την επιλογή μιας λύσης μεικτής μάθησης στην εκπαίδευση:
- Τα μαθησιακά αποτελέσματα μπορούν να βελτιωθούν σε σχέση με τις μεμονωμένες μεθόδους παράδοσης. Αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της φυσικής τάξης, της ασύγχρονης και σύγχρονης μεθόδου εκπαίδευσης, μπορεί να επιτευχθεί πρόσθετη αξία.
- Οι συμμετέχοντες μπορούν να μάθουν από οποιαδήποτε τοποθεσία και επιπλέον, συχνά υπάρχει ευελιξία στον προγραμματισμό της μάθησης. Για παράδειγμα, τα προγράμματα της τάξης ίσως είναι εξαιρετικά για άτομα ικανά να παρακολουθήσουν και να δεσμευτούν πλήρως για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όμως, είναι περιοριστικά επειδή παραδίδονται σε συγκεκριμένο χρόνο και σε συγκεκριμένο τόπο, αποκλείοντας έτσι πιθανούς συμμετέχοντες λόγω διαθεσιμότητας και απόστασης. Η συνδυασμένη μάθηση μπορεί να εξαλείψει την ανάγκη συνεύρεσης συμμετεχόντων και εκπαιδευτή σε ένα φυσικό χώρο, και να μειώσει σημαντικά τις δεσμεύσεις για ζωντανή παρουσία, αφού μέρος της μάθησης μπορεί να επιτευχθεί σε χρόνο πιο βολικό στον συμμετέχοντα.
- Οι μεμονωμένες μέθοδοι παράδοσης μπορεί να είναι πολύ δαπανηρές. Ένα τριήμερο πρόγραμμα προσανατολισμού νέο-προσληφθέντων για μια γεωγραφικά διάσπαρτη ομάδα αυξάνει γρήγορα το κόστος όσον αφορά έξοδα ταξιδιού. Σε αυτά προσθέστε το κόστος συντήρησης ή ενοικίασης των εκπαιδευτικών εγκαταστάσεων. Στο άλλο άκρο του φάσματος, ένα πρόγραμμα που είναι εντελώς ασύγχρονο στη φύση μπορεί να είναι πολύ ακριβό για δημιουργία και παρακολούθηση. Συνδυάζοντας κατάλληλα την φυσική αίθουσα, ασύγχρονες και σύγχρονες τεχνολογίες μαζί, ως αποτέλεσμα ενός σχεδιασμού, μπορείτε να μεγιστοποιήσετε τη μάθηση ελαχιστοποιώντας το κόστος.
Από πού να αρχίσει κανείς;
Εν αρχή ήν ο λόγος. Μια επιχείρηση χρειάζεται μια σταθερή κατανόηση των εκπαιδευτικών πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων μεθοδολογιών παράδοσης. Θα πρέπει λοιπόν να μπορεί να αντιληφθεί ότι μια μεμονωμένη μέθοδος παράδοσης πιθανότατα δεν θα είναι η βέλτιστη λύση. Αυτό όμως δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται.
Ένα παράδειγμα
Για παράδειγμα, μπορεί να φαίνεται «προφανές» ότι η εκπαίδευση ενός μηχανικού πρέπει να διδαχθεί με πρακτική σε ένα περιβάλλον εργαστήριου. Και, εάν ένας οργανισμός έπρεπε να επιλέξει μια αυτόνομη μέθοδο παράδοσης, ένα εργαστήριο ή μια προσέγγιση εκπαίδευσης στην εργασία μπορεί να φαίνεται ως μονόδρομος η πρακτική επιλογή του εργαστηρίου. Ωστόσο, από την στιγμή που κάποιος θεωρήσει την μεικτή μάθηση ως μια δυνατότητα, πολλές περισσότερες επιλογές είναι διαθέσιμες.
Για παράδειγμα σε μια μεικτή μάθηση, το μέρος της εκπαίδευσης των μηχανικών που αφορά την ασφάλεια στο χώρο εργασίας θα μπορούσε να διεξαχθεί σε ένα online σεμινάριο αυτοδιδασκαλίας (ασύγχρονη μάθηση) ένω μια συνάντηση σε εικονική αίθουσα (σύγχρονη μάθηση) θα μπορούσε να επιτρέψει στους εκπαιδευόμενους να μιλήσουν με έμπειρους μηχανικούς για τυπικά σενάρια επισκευής. Οι νέοι μηχανικοί θα πρέπει ακόμα και σε ένα τέτοιο πρόγραμμα να κάνουν πρακτική στο πεδίο με δομημένη καθοδήγηση αλλά o χρόνος για την απόκτηση επάρκειας σε γνώσεις και δεξιότητα θα μειωθεί κατά πολύ γιατί θα έχει εφαρμοστεί συνδυαστική μάθηση.
Εν αρχή ήν ο λόγος.
Μια επιχείρηση χρειάζεται μια σταθερή κατανόηση των εκπαιδευτικών πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων μεθοδολογιών, κατανόηση ότι μια μεμονωμένη μέθοδος παράδοσης πιθανότατα δεν θα είναι η βέλτιστη λύση.
Άλλα παραδείγματα
Για πραγματικά παραδείγματα προγραμμάτων μεικτής/υβριδικής μάθησης ρίξτε μια ματιά στα προγράμματά μας που συνδυάζουν ασύγχρονη μάθηση, flipped learning και σύγχρονη μάθηση σε εικονικές ή παραδοσιακές αίθουσες:
Με επίκεντρο τον άνθρωπο
Τόσο η κατάρτιση όσο και η εκπαίδευση αφορούν τους ανθρώπους. Στόχος σας είναι να ενημερώσετε, να εκπαιδεύσετε και να αλλάξετε τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Η μεικτή μάθηση σας αναγκάζει να αναλύσετε το κοινό σας λεπτομερώς. Σας αναγκάζει να σκεφτείτε τις ασκήσεις, τη συνεργασία, και δραστηριότητες που θα κάνουν εξ αποστάσεως οι εκπαιδευομένοι ακολουθώντας ένα πρόγραμμα .
Καθώς εξερευνάτε τη μεικτή μάθηση, θα διαπιστώσετε ότι είστε αναγκασμένοι να σκεφτείτε καλά τα άτομα που προσεγγίζετε. Ποιά είναι τα κίνητρα, οι δεξιότητες, το υπόβαθρο, η θέση εργασίας, η τεχνογνωσία, ακόμη και ο τρόπος ζωής τους; Μία τέτοια διαδικασία οδηγεί πάντα σε ένα πιο ενδιαφέρον και αποτελεσματικό πρόγραμμα.
Η μεικτή μάθηση είναι ένα ισχυρό επιχειρηματικό εργαλείο
Επιτρέψτε μου να προσθέσω μια ακόμη σκέψη εδώ. Μεικτά προγράμματα εκμάθησης που οδηγούν σε σημαντικά αποτελέσματα στις επιχειρήσεις δεν είναι εύκολο να επιτευχθούν. Έχουν πολλά κινούμενα μέρη. Υπάρχουν μυριάδες επιλογές για τους τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία, οι διαδικασίες και οι διάφορες αρχιτεκτονικές μπορούν να καλύψουν μια ιδιαίτερη ανάγκη. Πρέπει να σκεφτείτε τα μέσα παράδοσης, την ανάπτυξη περιεχομένου, την τεχνολογία και τις επιχειρηματικές διαδικασίες. Ενώ παράλληλα να εξετάσετε τι προϋπολογισμό και ανθρώπινους πόρους έχετε για την διαχείριση των προγραμμάτων που θέλετε να αναπτύξετε. Πρέπει συγχρόνως να λάβετε υπόψη επιχειρηματικά ζητήματα, θέματα ανθρώπων, πολιτιστικά θέματα και θέματα τεχνολογίας.
Φέρνει αποτελέσματα
Κατά την ανάπτυξη της μεικτής μάθησης πρέπει να διαχειριστείτε και να συνδυάσετε όλα αυτά τα μέρη σε ένα συνεκτικό και παρακολουθήσιμο πρόγραμμα. Από την άλλη πλευρά, το εργαλείο της μεικτής μάθησης μπορεί να έχει τεράστιες ωφέλιμες επίπτωσεις. Εάν πετύχετε, τα προγράμματα που αναπτύσσετε χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση θα αποφέρουν μεγάλα ποσά ως επιχειρηματικό όφελος στην εταιρεία σας. Ως επαγγελματίας κατάρτισης, μία από τις δουλειές σας είναι να δείξετε στον οργανισμό σας πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί σήμερα αυτό το ισχυρό εργαλείο και να τον οδηγήσετε σε θετικά αποτελέσματα .
Μια τελευταία σκέψη.
Για να τα καταφέρετε θα πρέπει να δημιουργήσετε μια εργαλειοθήκη που να σας χαρίζει ευελιξία. Δεν θα πετύχετε αν εφαρμόσετε την ίδια προσέγγιση σε κάθε πρόβλημα. Στην PPPLearn μπορούμε να σας δείξουμε πώς να χρησιμοποιείτε όλους τους πόρους που έχετε στη διάθεσή σας για να εμπλουτίσετε με διαδικτυακή μάθηση (και τους κατάλληλους τύπους της) ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το διαδίκτυο είναι ένα πλούσιο και σύνθετο σύνολο τεχνολογιών και μέσων. Αν αφιερώσετε λίγο χρόνο μαθαίνοντας να χειρίζεστε τα εργαλεία που σας προσφέρει, θα έχετε σίγουρα ένα πολύ καλύτερο αποτέλεσμα.
Συμβουλευτείτε μας!
Ο Δημήτρης Βιντζηλαίος είναι Learning Experience Architect στην εταιρεία PPP Learn.
Συμμετέχει στην ομάδα εκπαιδευτικού ψηφιακού μετασχηματισμού της BMW South East Europe.
