Ελληνική επιχειρηματική βιωσιμότητα.
Στις 13/10/24 στην Κυριακάτικη Καθημερινή υπήρξε ένα αφιέρωμα για την επιχειρηματική βιωσιμότητα. Στο τέλος του αφιερώματος ήταν μια σειρά άρθρων από τη δράση επιχειρήσεων για βιωσιμότητα. Παρόλες τις αξιοθαύμαστες δράσεις και τα αποτελέσματα σε διάφορους τομείς που επέδειξαν οι εταιρείες του αφιερώματος δεν είδα καμμιά να αναφέρεται σε συγκεκριμένους δημοσιοποιημένους δεσμευτικούς μελλοντικούς στόχους που έθεσαν στο πλαίσιο μιας στρατηγικής βιωσιμότητας. Το γεγονός αυτό από μόνο του δείχνει το πόσο περιφερειακό είναι ακόμα και στις μεγάλες επιχειρήσεις το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της βιωσιμότητας. Περιφερειακό σημαίνει ότι ανταγωνίζεται για μια θέση στις κύριες προτεραιότητες της επιχείρησης χωρίς να καταφέρνει να κατακτά την θέση της απόλυτης προτεραιότητας για τη μελλοντική επιβίωση και ανάπτυξη της επιχείρησης. Μια τέτοια προτεραιότητα θα οδηγούσε σε αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας ίσως και στο ίδιο το επιχειρηματικό μοντέλο της επιχείρησης.
Πράσινος μετασχηματισμός.
Μετά τον ψηφιακό μετασχηματισμό οι επιχειρήσεις μπαίνουν βαθμιαία στον πράσινο μετασχηματισμό. Έναν μετασχηματισμό που έχει στόχο μια σειρά αλλαγών με τις οποίες οι επιχειρήσεις θα μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακος που δημιουργούν με την λειτουργία τους και την μείωση των χρησιμοποιούμενων πόρων του πλανήτη.
Η αλλαγή συστημάτων όπως οι επιχειρήσεις είναι ένα θέμα για το οποίο έχουν γραφτεί πολλές εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, βιβλία, οπότε εδώ θα περιοριστούμε στη συναισθηματική πάλη που πρέπει να συμβεί για να επιτευχθεί αυτή η αλλαγή και τα στάδια από τα οποία περνά.
Η επιχείρηση αποφασίζει να αλλάξει.
Ένα πρώτο βήμα σε οποιαδήποτε αλλαγή είναι η λήψη της απόφασης για δράση. Συχνά μια επιχείρηση για να πετύχει να κάνει ολοκληρωτικές αλλαγές, είναι χρήσιμο να κάνει σαφείς, δημόσιες δεσμεύσεις για αλλαγή, για να δημιουργήσει μια ισχυρή λογοδοσία στο περιβάλλον της. Οι ηγέτες ακολουθούν μια μακρά και συχνά ελάχιστα ορατή διαδικασία για να αισθανθούν άνετα με την ανάληψη μιας τέτοιας δημόσιας δέσμευσης . Οι οργανισμοί αποτελούνται από άτομα που παίρνουν αποφάσεις και όπως τα άτομα αλλάζουν όταν είναι έτοιμα, το ίδιο αλλάζουν και οι οργανισμοί όταν αισθάνονται έτοιμοι. Το Διαθεωρητικό μοντέλο της ατομικής αλλαγής (Transtheoretical Model – TTM – Εισαγωγή στην ψυχολογία της υγείας / M. Robin DiMatteo & Leslie r. Martin)) μπορεί να είναι ένα χρήσιμο πλαίσιο για την εξήγηση της αλλαγής συστημάτων, όπως οι επιχειρήσεις.
Το μοντέλο περιλαμβάνει έξι στάδια:
- Προ-συλλογισμός
- Συλλογισμός
- Προετοιμασία
- Δράση
- Διατήρηση
- Τερματισμός
Εδώ θα επικεντρωθούμε στα τρία πρώτα από αυτά γιατί αυτά είναι τα πιο σημαντικά στάδια για μια πραγματική αλλαγή. Μια επιχείρηση κινείται από το στάδιο κατά το οποίο δεν θεωρεί ότι έχει ρόλο στην κλιματική αλλαγή (Προ-συλλογισμός), στο στάδιο υπέρβασης της αμφιθυμίας και της αναποφασιστικότητας (Συλλογισμός) και στη συνέχεια στην επινόηση ποιος μπορεί να είναι ο πιθανός της ρόλος (Προετοιμασία).
Στάδιο πρώτο: Προ-Συλλογισμός.
Κατά τη διάρκεια του προ-συλλογισμού, μια επιχείρηση δεν βλέπει το περιβάλλον ως κύρια προτεραιότητα, δεν σκέφτεται σοβαρά την ανάγκη αλλαγής για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και είναι πιθανό να αρνηθεί ότι έχει κάποιο ρόλο να παίξει. Οι επιχειρήσεις σε αυτό το στάδιο μπορεί να κάνουν αλλαγές εάν το επιβάλει ο νόμος και οι κανονισμοί, αλλά η προσοχή τους είναι πιθανό να εστιάζεται στην εύρεση τρόπων για να παρακάμψουν τις αλλαγές και να συνεχίσουν με το «business as usual». Αν είστε coach ή σύμβουλος που εργάζεστε σε επιχείρηση σε αυτό το στάδιο, μπορεί να είναι δύσκολο να τους παρακινήσετε για πιο προνοητικές προσεγγίσεις ή άλλες πρωτοβουλίες, και μπορεί να σας πουν ότι η εταιρεία κάνει ό,τι μπορεί, ή ότι κάνει αρκετά, ή ότι τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να βλάψουν το εύθραυστο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που έχει.
Αυτό σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να εγκαταλείψει την προσπάθεια;
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Αυτό σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να εγκαταλείψει την προσπάθεια; Όχι απαραίτητα, αλλά αξίζει να σκεφτεί πού διαθέτει το χρόνο του και την ενέργεια του, δεδομένου ότι πρόκειται για περιορισμένους πόρους. Ένα πράγμα που μπορεί να κάνει εδώ είναι η διάγνωση του λόγου που η εταιρεία δεν δεσμεύεται, κάτι που θα μπορούσε να βρίσκεται στο επίπεδο της ηγεσίας ή είναι χαρακτηριστικό του ευρύτερου συστήματος της αγοράς στο οποίο λειτουργούν. Για παράδειγμα, ίσως οι ηγέτες να μην αισθάνονται συνδεδεμένοι με την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή επειδή οι ανταγωνιστές τους δεν το κάνουν ή ίσως φοβούνται μια αντίδραση από τους μετόχους ή τους επενδυτές, που δεν είναι υποστηρικτικοί. Αντί να χαρακτηρίζει κανείς αυτές τις επιχειρήσεις ως κακές, μια πιο συμπονετική και χρήσιμη προσέγγιση θα ήταν να εμβαθύνει στο τι τους εμποδίζει να αλλάξουν και στη συνέχεια να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει αυτούς τους παράγοντες, είτε μέσω της αλλαγής νοοτροπίας μέσα στον οργανισμό είτε μέσω της αλλαγής παραγόντων έξω από τον οργανισμό.
Στάδιο δεύτερο: Συλλογισμός.
Σε αυτό το στάδιο, άτομα κλειδιά στην επιχείρηση συνειδητοποιούν τις συνέπειες και το κόστος των τρεχουσών συμπεριφορών και σκέφτονται την αλλαγή. Μπορεί να έχουν δει τους ανταγωνιστές ή τους πελάτες τους να αλλάζουν και συνειδητοποιούν ότι η οικονομική επιβίωση της επιχείρησής τους εξαρτάται από την πραγματοποίηση μιας στροφής. Αν και μπορεί να υπάρχουν πελάτες και ενδιαφερόμενα μέρη που υποστηρίζουν σθεναρά την αλλαγή, αυτό το στάδιο είναι ζωτικής σημασίας και χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία – μια εσωτερική σύγκρουση για το αν πρέπει να αλλάξει η επιχείρηση ή όχι.
Aυτό το στάδιο είναι ζωτικής σημασίας και χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία – μια εσωτερική σύγκρουση για το αν πρέπει να αλλάξει η επιχείρηση ή όχι.
Οι ηγέτες συνειδητοποιούν τους λόγους της αλλαγής και είναι ανοιχτοί να κατανοήσουν το κόστος της διατήρησης του status quo αλλά και να γνωρίσουν το κόστος και τους κίνδυνους της αλλαγής και αμφιταλαντεύονται μεταξύ των δύο. Αυτό είναι αλήθεια για οποιασδήποτε αλλαγή και δεν είναι σημάδι έλλειψης ενδιαφέροντος, αλλά περισσότερο σχετίζεται με το πόσο επείγουσα θεωρούν την κατάσταση ενώ ταυτόχρονα ελπίζουν ακόμα ότι μπορεί να μην χρειαστεί να αλλάξουν.
Όταν η αμφιθυμία δεν συνειδητοποιείται και δεν αντιμετωπίζεται τείνει να ελέγχει την κατάσταση. Τότε έρχεται η αδράνεια και η παράλυση. Αυτά και άλλα πολλά συμπτώματα που βλέπουμε σε αυτές τις επιχειρήσεις είναι ένας συνδυασμός άγχους και αμφιθυμίας, όχι έλλειψη φροντίδας ή ανησυχίας. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κλιματική αλλαγή απαιτεί ένα τεράστιο διανοητικό άλμα που το βιώνουμε σε κύκλους αποδοχής και αποφυγής.
Οι επιχειρήσεις σε αυτό το στάδιο μπορούν επίσης να προβούν σε ενέργειες για να αμυνθούν ή να αποσπάσουν την προσοχή από τη τρέχουσα θέση και τις συμπεριφορές τους, χρησιμοποιώντας greenwashing για να κερδίσουν χρόνο ή να αναβάλουν την απόφαση να αλλάξουν. Αν και το ενδιαφέρον τους μπορεί να έχει κεντριστεί, αυτό είναι ένα στάδιο στο οποίο η βιωσιμότητα στριμώχνεται για μια θέση ανάμεσα σε έναν αριθμό πιο παραδοσιακών προτεραιοτήτων και μπορεί εύκολα να ενταχθεί στη λίστα «Θα ήταν καλό να γίνει», σε αντίθεση με το να αποτελέσει κύρια και αναγκαία προτεραιότητα για την επιβίωση και την ανάπτυξη της επιχείρησης.
Βρισκόμαστε σε αυτό το στάδιο όταν εσωτερικές αυτοοργανωμένες πράσινες ομάδες έχουν την εντολή να κάνουν μόνο αποσπασματικά αλλαγές. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση έχει πει σε μια πράσινη ομάδα ότι θα μπορούσε να δοκιμάσει πρωτοβουλίες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης όπου θέλει στην επιχείρηση εκτός από τους πιο κρίσιμους τομείς. Της έχει δοθεί ακόμα και εντολή του διοικητικού συμβουλίου αλλά όχι κεφάλαια, επομένως παραμένει περιορισμένη σε ό,τι θα μπορούσε να κάνει.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Αν και μπορεί να φαίνεται δελεαστικό να νομοθετήσουμε απλά και να δημιουργήσουμε ρυθμιστικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις έτσι ώστε να επιβάλουμε αλλαγές σε αυτό το στάδιο, αυτό από μόνο του δεν θα δημιουργήσει το επίπεδο αλλαγής που θέλουμε να δούμε. Εάν μια επιχείρηση παρακάμπτει το στάδιο του Συλλογισμού, υπάρχει ο κίνδυνος να ενεργήσει μόνο επειδή πρέπει. Ενεργώντας επειδή «πρέπει» θα έχει ανεπαρκή ενέργεια για να προωθήσει τις προκλήσεις που αναγκαστικά θα παρουσιαστούν κατά την αλλαγή. Χωρίς γνήσιο στοχασμό, η αλλαγή μπορεί να είναι επιφανειακή και σταδιακή αντί για μεταμορφωτική.
Οι coaches, επιχειρηματικοί σύμβουλοι και σύμβουλοι αλλαγής μπορεί κάλλιστα να προσκληθούν σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο για να βοηθήσουν στο να δοθεί η εντύπωση της ανάληψης δράσης, όταν η ηγεσία του οργανισμού δεν είναι ακόμη έτοιμη. Αυτό μπορεί να λάβει τη μορφή ελέγχου βιωσιμότητας, μιας έρευνας προσωπικού ή μιας ημέρας εργαστηρίου στρατηγικής για την ανώτερη ηγεσία. Έως ότου η επιχείρηση αποφασίσει ότι η αλλαγή είναι είτε επιβεβλημένη είτε αναπόφευκτη, οι coaches και οι σύμβουλοι μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν αληθινή αλλαγή σε αυτό το στάδιο, καθώς οδηγούνται από την ατζέντα του πελάτη. Ένας τρόπος με τον οποίο οι εξωτερικοί συνεργάτες μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν είναι να φέρουν σε επαφή τους ηγέτες της επιχείρισης με αντίστοιχους από επιχειρήσεις που βρίσκονται ήδη στο ταξίδι προς την αλλαγή. Αυτό αξιοποιεί την ανθρώπινη επιθυμία μας να παραμείνουμε ενήμεροι τόσο οργανωτικά όσο και προσωπικά. Ο σημερινός οικονομικός διευθυντής μιας εταιρείας μπορεί να θέλει αύριο, να είναι οικονομικός διευθυντής σε μια άλλη εταιρεία και να ανησυχεί ότι δεν θα έχει επικαιροποιημένες προσόντα στο κλάδο. Οι ήπιες ευκαιρίες επιρροής, όπως τα συνέδρια, η δικτύωση και οι ομάδες σκέψεις μπορούν με μεγαλύτερη ασφάλεια (ή λιγότερο συγκρουσιακά) να φέρουν «κρύους» ηγέτες μεταξύ ομοιών τους που έχουν κάνει παρόμοια αλλαγή.
Τρίτο στάδιο: Προετοιμασία.
Ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων που πρωτοστατούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έχει ήδη αφιερώσει πολύ χρόνο σε στοχασμό και προετοιμασία, πραγματικά κατανοώντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ανακοινώνουν μια δέσμευση, για να βεβαιωθούν ότι το όραμά τους θα στηριχθεί από συγκεκριμένους στόχους. Η δημόσια ανακοίνωση της δέσμευσης είναι ένδειξη του σταδίου της Προετοιμασίας.
Η δημόσια ανακοίνωση της δέσμευσης είναι ένδειξη του σταδίου της Προετοιμασίας.
Αυτό το στάδιο είναι μια μακρά διαδικασία. Για άτομα εκτός της επιχείρησης που αισθάνονται το επείγον της κλιματικής κρίσης, αυτό το στάδιο προετοιμασίας μπορεί να είναι εξαιρετικά απογοητευτικό και μπορεί να μοιάζει πολύ με αντίσταση στην αλλαγή. Ένας εξωτερικός ευαισθητοποιημένος παρατηρητής θα θέλει η επιχείρηση να κινηθεί πιο γρήγορα. Ωστόσο, για να είναι γνήσια η δέσμευση για αλλαγή, εύρωστη και να προέρχεται από το εσωτερικό της επιχείρησης, αυτό το μέρος της διαδικασίας αλλαγής είναι σημαντικό, γιατί είναι τη στιγμή που μια επιχείρηση κινείται ανεξάρτητα από γενικούς εξωγενείς λόγους ή κίνητρα για αλλαγή, αλλά συνδέει την αλλαγή με δικά της εγγενή κίνητρα και δεσμεύεται πραγματικά.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Είτε εργαζόμαστε ως coach ή οι σύμβουλοι σε επιχειρήσεις στο στάδιο του Συλλογισμού και στο στάδιο της Προετοιμασίας, ο καλύτερος τρόπος για να τις βοηθήσετε να προχωρήσουν στη δέσμευση είναι να αναμένετε, να κανονικοποιείτε (να κάνετε να φαίνεται φυσική, μέρος της κανονικότητας) και να εμπλακείτε με την αμφιθυμία και τις αμφιβολίες, παρά να τις καταπιέσετε ή να τις παρακάμψετε. Χρησιμοποιώντας την ικανότητα της αναγνώρισης (δεν κρίνω) των ενδοιασμών και του αισθήματος έλλειψης πόρων και υπερπροσπάθειας, δώστε στους ενδιαφερόμενους μια ευκαιρία να εκφράσουν τις ανησυχίες τους. Μια προσέγγιση coaching μπορεί να ανοίξει έναν χώρο για να κάνετε ερωτήσεις, έναν δρόμο για να δοκιμάστε ιδέες και να υιοθετήστε μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων, οδηγώντας τελικά προς τη δέσμευση και τη δράση. Η επίδειξη περιέργειας αντί για κριτική καθιστά δυνατό τον εντοπισμό των αναγκών και των πεποιθήσεων που υπάρχουν κάτω από τις ανησυχίες τους ώστε αυτές οι αξίες και οι συνθήκες να μπορούν να προσαρμοστούν στην αλλαγή.
Δράση με νόημα.
Συχνά αυτά τα στάδια δεν είναι ορατά στον έξω κόσμο, ο οποίος θα δει μόνο τη δημόσια δήλωση αλλαγής ως σημείο εκκίνησης, αλλά είναι το κλειδί για τη σταθεροποίηση των θεμελίων του σταδίου της Δράσης που θα ακολουθήσει. Με αυτά που αναφέραμε θα λέγαμε ότι οι εταιρείες του αφιερώματος της Κυριακάτικης Καθημερινής παρόλες τις εντυπωσιαές μετρήσεις που αναφέρουν, εφόσον δεν έχουν δημόσια δέσμευση για τους μελλοντικούς τους στόχους βιωσιμότητας δεν είναι αποφασισμένες για το είδος των αλλαγών που πρέπει να κάνουν στην λειτουργία τους ή στο επιχειρηματικό τους μοντέλο και επομένως βρίσκονται στο δεύτερο στάδιο του Συλλογισμού.
Ας περάσουν στο στάδιο της Προετοιμασίας κάνοντας δημόσια δέσμευση.
Όπως πολύ συχνά γνωρίζουν οι επιχειρήσεις, η οργανωτική αλλαγή συνεπάγεται κόστος. Ωστόσο, καθώς ο κόσμος ευαισθητοποιείται σιγά σιγά στην ανάγκη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των προκλήσεων της, η ανάληψη δράσης τώρα, θεωρείται όλο και περισσότερο ως μια πράξη της επιχείρησης για να προστατεύσει το μέλλον της.
